बँक अकाऊंट हॅक झाल्यास | Bank account hacked

Bank account hacked

बँक अकाऊंट हॅक झाल्यास

जर तुमचे बँक खाते हॅक झाले असेल तर ती एक त्रासदायक आणि चिंताजनक परिस्थिती असू शकते. तुमचे बँक खाते भारतात हॅक झाल्याची तुम्हाला शंका असल्यास संभाव्य नुकसान कमी करण्यासाठी आणि तुमच्या आर्थिक माहितीचे संरक्षण करण्यासाठी त्वरित कारवाई करणे महत्त्वाचे आहे. या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी आणि स्वतःचे रक्षण करण्यासाठी तुम्ही त्वरित खालील पावले उचलली पाहिजेत.

या लेखातील महत्त्वाचे मुद्दे 

• बँकेशी ताबडतोब संपर्क साधा 
• पासवर्ड आणि सुरक्षित खाती बदला
• प्रथम माहिती अहवाल (एफआयआर) दाखल करा
• बँकेला लेखी कळवा 
• खात्यांचे तपशील तपासा
• सायबर क्राइम सेलला अहवाल द्या
• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ला सूचित करा
• तुमचे सुरक्षा उपाय अपडेट करा
• बँक आणि प्राधिकरणांना सहकार्य करा 
• मालवेअरसाठी तुमचे डिव्हाइस स्कॅन करा
• ऍण्टीव्हायरस स्कॅन
• निष्कर्ष

बँकेशी ताबडतोब संपर्क साधा | Contact your bank immediately

तुम्हाला कोणतेही अनधिकृत व्यवहार आढळल्यास किंवा तुमचे बँक खाते हॅक झाल्याची शंका असल्यास, तुम्ही ताबडतोब तुमच्या बँकेला या समस्येची तक्रार करा. तुमच्या बँकेच्या ग्राहक सेवेला कॉल करा किंवा तुम्हाला कोणतीही संशयास्पद गतिविधी लक्षात येताच स्थानिक शाखेला भेट द्या. हॅकिंगच्या घटनेची तक्रार करा आणि पुढील कोणतेही अनधिकृत व्यवहार टाळण्यासाठी त्यांना तुमचे खाते फ्रीझ (freeze) करण्यास सांगा.

पासवर्ड आणि सुरक्षित खाती बदला | Change passwords and secure accounts

तुमच्या ऑनलाइन बँकिंग, ईमेल आणि तुमच्या आर्थिक माहितीशी संबंधित इतर कोणत्याही खात्यांचे पासवर्ड बदला. प्रत्येक खात्यासाठी मजबूत आणि अद्वितीय पासवर्ड वापरा. जेथे शक्य असेल तेथे द्वि-घटक प्रमाणीकरण ( (two-factor authentication) सक्षम करा.

प्रथम माहिती अहवाल (एफआयआर) दाखल करा | First Information Report (FIR)

तुमचे बँक खाते हॅक झाले आहे असे तुम्हाला वाटत असल्यास, तुम्ही पोलिस तक्रार दाखल करण्याचा विचार करू शकता. हे प्रकरणाची औपचारिक चौकशी सुरू करण्यात आणि अतिरिक्त कायदेशीर संरक्षण प्रदान करण्यात मदत करू शकते.

बँकेला लेखी कळवा | Inform the bank in writing

हॅकिंगच्या घटनेबद्दल तुमच्या बँकेकडे लेखी तक्रार सबमिट करा. तक्रारीची एक प्रत तुमच्या रेकॉर्डसाठी ठेवा.बँकेचे पूर्ण नाव, पत्ता, IFSC नंबर, बँकेचा कोड, बँकेचा इ-मेल, बँकेचा फोन नंबर आदी माहिती आपल्या बॅंकपासबुकमध्ये नोंदलेली असते. 

खात्यांचे तपशील तपासा | Review account activity

कोणतेही अनधिकृत व्यवहार ओळखण्यासाठी तुमच्या बँक खात्यांचे व्यवहार तपासा. कोणत्याही अपरिचित व्यवहाराची नोंद घ्या आणि तारखा, वेळा आणि रकमेचा मागोवा ठेवा.

सायबर क्राइम सेलला अहवाल द्या | Report to the Cyber Crime Cell

भारतामध्ये अनेक राज्यांमध्ये विशेष सायबर क्राइम सेल आहेत. हॅकिंगच्या घटनेची तक्रार करण्यासाठी तुम्ही तुमच्या क्षेत्रातील सायबर क्राइम सेलकडे तक्रार नोंदवू शकता आणि त्यांची मदत घेऊ शकता.

रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ला सूचित करा | Notify the Reserve Bank of India (RBI)

आवश्यक असल्यास, हॅकिंगच्या घटनेबद्दल RBI ला कळवा. तुम्ही त्यांच्या वेबसाइटवर तक्रार नोंदवू शकता किंवा मार्गदर्शनासाठी त्यांच्या कार्यालयांशी संपर्क साधू शकता.

रेकॉर्ड ठेवा | Keep records

तारखा, वेळा आणि तुम्ही ज्या लोकांशी बोलता त्यासह समस्या सोडवण्यासाठी तुम्ही उचललेल्या सर्व पावलांचे तपशीलवार रेकॉर्ड ठेवा. त्यामुळे गरज पडल्यास या लोकांशी पुन्हा संपर्क साधता येतो आणि मागील संदर्भ देता येतो. 

तुमचे सुरक्षा उपाय अपडेट करा | Update your security measures

हॅकिंगच्या घटनेचे निराकरण केल्यानंतर, तुमची ऑनलाइन सुरक्षा वाढवण्यासाठी सक्रिय पावले उचला. मजबूत आणि अद्वितीय (unique) पासवर्ड वापरा, आणि वैयक्तिक माहिती ऑनलाइन शेअर करण्याबाबत सावध रहा. पासवर्ड नेहमी बदलत राहा. साधारपणे दार तीन महिन्यांनी पासवर्ड बदलणे अपेक्षित आहे. 

सतर्क राहा | Stay vigilant

हॅकिंगच्या घटनेचे निराकरण केल्यानंतरही, कोणत्याही संशयास्पद व्यवहारांवर लक्ष ठेवा. तुमच्या बँक आणि क्रेडिट कार्ड स्टेटमेंटचे नियमितपणे निरीक्षण करा. फिशिंग (phishing ) प्रयत्न आणि घोटाळे विरुद्ध सतर्क रहा. कारण बहुतांश बँक अकाउंटची हॅकिंग ही केवळ ओटीपी द्वारे होते, म्हूणन कुणालाही ओटीपी सांगू नका. 

बँक आणि प्राधिकरणांना सहकार्य करा | Cooperate with the bank and authorities

या प्रकरणाची चौकशी करण्यासाठी आवश्यक असलेली कोणतीही माहिती किंवा दस्तऐवज प्रदान करण्यासाठी तुमची बँक आणि अधिकारी यांच्याशी जवळून कार्य करा. आपला खाते क्रमांक, कस्टमर आय डी, ब्रँच कोड, शाखा, हॅकिंगची घटना कधी आणि केव्हा झाली, किती पैशांचा गैरव्यवहार झाला इत्यादी माहिती बँकेला लागू शकते. 

मालवेअरसाठी तुमचे डिव्हाइस स्कॅन करा | Scan your device for malware

असे अनेक मार्ग आहेत ज्याने गुन्हेगाराला तुमचे लॉगिन तपशील मिळू शकतात. तथापि, त्‍यांच्‍याकडे आपल्‍या एका डिव्‍हाइसवर malicious सॉफ्टवेअर असू शकते जे त्‍यांना वेबसाइटमध्‍ये टाईप करण्‍यासाठी प्रवेश देते. तुमच्या खात्यात प्रवेश करण्यासाठी तुम्ही वापरत असलेली सर्व डिव्हाइस अँटी-व्हायरस सोल्यूशनसह स्कॅन करा आणि कोणतेही मालवेअर (malware) काढून टाका.

ऍण्टीव्हायरस स्कॅन ( antivirus scan) 

खाते हॅक झाल्याचे कळताच सर्वप्रथम आपण आपला संगणक लॅटेस्ट ऍण्टीव्हायरस स्कॅन ( antivirus scan)  करून घ्यावा, जेणेकरून आपल्या नकळत विशिष्ट रूटकीट किंवा की लॉगर सारखे सॉफ्टवेअर नष्ट होतील. खरे तर या विशिष्ट रूटकीट किंवा की लॉगरमुळेच आपला युजर नेम आणि पासवर्ड हॅकर्स पर्यंत पोहचत असतो. त्यानंतर आपण आपल्या इंटरनेट बँक अकाऊंटवर लॉग इन करून ताबडतोब पासवर्ड, पीन आणि सेक्युरिटी प्रश्‍न रीसेट करून घ्यावा. काही अँटीव्हायरस ऑनलाईन कामे करण्यासाठी विशेष सुरक्षा प्रणाली सुरु ठेवण्याचा पर्याय देता, तो पर्याय ऑनलाईन बँकिंग करतांना जर विचारात घ्या. त्यामुळे नेहमीच्या सुरक्षेपेक्षा जास्त अशी सुरक्षा लागू होते.

अनधिकृत व्यवहारांसाठी दायित्व । Liability for Unauthorized Transactions

तुमच्या बँक खात्यातील अनधिकृत व्यवहारांची जबाबदारी फसवणूक प्रकरणात कोणाची चूक किंवा निष्काळजीपणा आहे आणि तुम्ही या प्रकरणाची तक्रार कधी करता यावर अवलंबून असते. भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने अनधिकृत इलेक्ट्रॉनिक बँकिंग व्यवहारांच्या बाबतीत बँक ग्राहकांचे दायित्व मर्यादित करण्यासाठी एक फ्रेमवर्क स्थापित केले आहे. फसवणुकीच्या परिस्थितीच्या आधारावर तोटा तुमच्याद्वारे किंवा तुमच्या बँकेद्वारे निश्चित केला जाईल.

क्रेडिट ब्युरोला सूचित करा:

तुमच्या क्रेडिट अहवालावर फसवणुकीचा इशारा देण्यासाठी भारतातील क्रेडिट ब्युरोशी संपर्क साधा (जसे की CIBIL, Equifax, Experian). हे तुमच्या नावावरील अनधिकृत क्रेडिट ऍप्लिकेशन्स रोखण्यास मदत करते.

बँकिंग लोकपालला कळवा:

तुमच्‍या चिंतेकडे बँकेने पुरेशा प्रमाणात लक्ष दिले नाही, तर तुम्ही हे प्रकरण रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने नियुक्त केलेल्या बँकिंग लोकपालाकडे पाठवू शकता. बँकिंग लोकपाल हा बँकिंगशी संबंधित तक्रारींसाठी विवाद निराकरण प्राधिकरण आहे.

वैयक्तिक उपकरणे सुरक्षित करा:

तुम्ही ऑनलाइन बँकिंगसाठी वापरत असलेली उपकरणे सुरक्षित असल्याची खात्री करा. अँटीव्हायरस स्कॅन चालवा, नियमितपणे सॉफ्टवेअर अपडेट करा आणि सार्वजनिक संगणक किंवा असुरक्षित वाय-फाय नेटवर्क वापरणे टाळा.

आपले खाते हॅक झाल्यावर त्वरित कारवाई करणे गरजेचे आहे. वेळेवर तपास आणि निराकरण करण्यासाठी तुमची बँक, कायद्याची अंमलबजावणी आणि संबंधित अधिकाऱ्यांना घटनेची तक्रार करणे महत्त्वाचे आहे. याव्यतिरिक्त, प्रतिबंधात्मक उपाय करणे जसे की आपल्या खात्याच्या व्यवहारांचे नियमितपणे निरीक्षण करणे आणि मजबूत सुरक्षा पद्धती वापरणे भविष्यात आपल्या आर्थिक माहितीचे संरक्षण करण्यात मदत करू शकते.

 निष्कर्ष ( Conclusion)-

लक्षात ठेवा, हॅक झालेल्या बँक खात्याशी व्यवहार करताना वेळ महत्त्वाचा आहे. हॅक शोधल्यानंतर तुम्ही जितक्या लवकर कारवाई कराल, तितकीच तुम्हाला संभाव्य नुकसान कमी करण्याची आणि गमावलेला निधी परत मिळवण्याची अधिक चांगली संधी मिळेल. भविष्यातील घटना टाळण्यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय करून तुमच्या ऑनलाइन सुरक्षिततेला नेहमी प्राधान्य द्या.

माहिती संकलन-

- योगेश रमाकांत भोलाणे
Read more about author