टेनिस एल्बो | Tennis elbow

Tennis elbow

टेनिस एल्बो 

काही वर्षांपूर्वी सचिन तेंडुलकरला टेनिल एल्बोचा त्रास झाला, तेव्हापासून या विकाराला भरपूर प्रसिद्धी मिळाली. खरंतर टेनिस खेळाडूंमध्ये हा त्रास होण्याचे प्रमाण जास्त असल्यामुळे या आजाराला टेनिस एल्बो हे नाव पडले. टेनिस एल्बो, ज्याला वैद्यकीयदृष्ट्या लॅटरल एपिकॉन्डिलायटिस म्हणून ओळखले जाते. जेव्हा कोपरच्या बाहेरील भागात वेदना आणि जळजळ होते, तेव्हा त्या स्थितीकडे टेनिस एल्बो च्या दृष्टीने पहिले जाते.

या लेखातील महत्त्वाचे मुद्दे

• टेनिस एल्बो म्हणजे काय?
• टेनिस एल्बोची कारणे
• टेनिस एल्बोची लक्षणे
• टेनिस एल्बोवर उपचार
• निष्कर्ष

टेनिस एल्बो म्हणजे काय? | What is tennis elbow?

मसल्सना हाडांशी टेण्डन्स जोडतात. विशिष्ट क्रिया वांरवार केल्यामुळे मनगटाला दंडाशी जोडणार्‍या सांध्यांवर ताण पडल्यावर टेण्डनला आतून सूज येते आणि त्यामुळे हाताचे कोपर दुखायला लागतात, यालाच टेनिस एल्बो Tennis Elbow असे म्हणतात.

असे दुखणे सुरू झाल्यावर जर हाताला आराम दिला नाही तर टेण्डनला वारंवार दुखापत होत राहते आणि मग बरं व्हायला भरपूर वेळ लागतो. हा आजार खेळाडूंमध्ये जास्त प्रमाणात आढळतो. परंतु फक्त खेळांडूनाच हा आजार होतो असे नाही. असे खेळ ( उदा. टेनिस, बॅटमिण्टन, क्रिकेट किंवा असे काम ( उदा. धुतलेले कपडे पिरगळणे, भरपूर वेळा इस्त्री करणे) की त्यामध्ये हाताला जोर लावू क्रिया केली जाते, अशा लोकांना हा त्रास होऊ शकतो.

टेनिस एल्बो, ज्याला वैद्यकीयदृष्ट्या लॅटरल एपिकॉन्डिलायटिस lateral epicondylitis म्हणून ओळखले जाते. जेव्हा कोपरच्या बाहेरील भागात वेदना आणि जळजळ होते, तेव्हा त्या स्थितीकडे टेनिस एल्बो च्या दृष्टीने पहिले जाते. नाव टेनिस एल्बो असले तरी ही समस्या टेनिस खेळाडूंपुरते मर्यादित नाही. जी व्यक्ती वारंवार त्यांच्या हाताच्या स्नायूंचा वापर करते अशा कोणालाही टेनिस एल्बो होऊ शकतो.

टेनिस एल्बोची कारणे: Causes of Tennis Elbow

टेनिस एल्बो प्रामुख्याने वारंवार हालचाली आणि हाताच्या स्नायू आणि टेण्डनच्या अतिवापर यामुळे होतो. पकडणे, उचलणे, टायपिंग, पेंटिंग आणि होय, टेनिस खेळणे यामध्ये कराव्या लागणाऱ्या हालचालींमुळे टेनिस एल्बोला सुरुवात होऊ शकते.टेनिस एल्बो आजाराचा आणि वयाचा संबध असतो, कारण टेनिस एल्बो झालेल्या बहुतांश व्यक्तीचे वय ३५ ते ४० या दरम्यान आढळून आले आहे. टेनिस एल्बोच्या प्राथमिक कारणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• पुनरावृत्ती ताण (Repetitive Strain) :  टेनिस एल्बो चे सर्वात सामान्य कारण म्हणजे पुनरावृत्ती होणारा ताण किंवा हाताच्या स्नायूंचा आणि कंडराचा (tendons)  अतिवापर. ज्या हालचालींमध्ये वारंवार पकडणे, वळवणे किंवा उचलणे यांचा समावेश असतो, त्यामुळे टेंडन्समध्ये मायक्रोटेअर्स होऊ शकतात जे बाजूकडील एपिकॉन्डाइलला जोडतात (कोपरच्या बाहेरील बाजूस हाडांचा दणका).

• टेनिस आणि रॅकेट क्रीडा:  अयोग्य पद्धतीने टेनिस रॅकेटचा सतत आणि वारंवार वापर टेनिस एल्बोच्या विकासास हातभार लावू शकतो. स्क्वॅश, वेटलिफ्टिंग किंवा बॅडमिंटनसारखे इतर रॅकेट खेळ आणि हालचाली  देखील या स्थितीशी संबंधित असू शकतात.

• व्यावसायिक घटक (Occupational Factors): काही व्यावसायिक क्रियाकलाप ज्यामध्ये हात आणि मनगटाची पुनरावृत्ती होणारी हालचाल किंवा कंपन साधनांचा वापर टेनिस एल्बोच्या विकासास हातभार लावू शकतो. सुतारकाम, प्लंबिंग, पेंटिंग आणि टायपिंग यासारख्या व्यवसायामुळे धोका वाढू शकतो.

• वय आणि ऱ्हास: वयानुसार, कंडरामध्ये झीज होऊन बदल होऊ शकतात, ज्यामुळे त्यांना दुखापत होण्याची अधिक शक्यता असते. टेनिस एल्बो कोणत्याही वयोगटातील लोकांना प्रभावित करू शकते, परंतु 30 ते 50 वयोगटातील व्यक्तींमध्ये हे अधिक सामान्य आहे.

• स्नायू असंतुलन: हाताच्या स्नायूंमधील असंतुलन, जेथे विशिष्ट स्नायू अतिविकसित किंवा अविकसित असतात, ते कंडरावरील ताण वाढण्यास आणि टेनिस एल्बोच्या विकासास कारणीभूत ठरू शकतात.

• क्रियाकलाप मध्ये अचानक वाढ: योग्य कंडिशनिंगशिवाय आणि हळूहळू प्रगती न करता काही क्रियाकलापांची तीव्रता किंवा कालावधी अचानक वाढल्याने कंडरावर ताण येऊ शकतो आणि टेनिस एल्बो होऊ शकते. हे सहसा अशा व्यक्तींमध्ये दिसून येते जे अचानक नवीन खेळ किंवा शारीरिक क्रियाकलाप करतात.

• वॉर्म-अपचा अभाव: शारीरिक क्रियाकलापांमध्ये गुंतण्यापूर्वी योग्यरित्या वॉर्म-अप न झाल्यास दुखापतीचा धोका वाढू शकतो. थंड स्नायू आणि कंडरा ताण होण्याची शक्यता जास्त असते.

• इतर योगदान देणारे घटक: टेनिस एल्बोला कारणीभूत ठरू शकणार्‍या इतर घटकांमध्ये एकंदर शारीरिक तंदुरुस्ती, कोपर किंवा हाताच्या मागील जखमा आणि संधिवात सारख्या अंतर्निहित परिस्थितींचा समावेश होतो.

टेनिस एल्बोची लक्षणे: Symptoms of Tennis Elbow

कोपराच्या बाहेरील बाजूला वेदना हे टेनिस एल्बोचे मुख्य लक्षण आहे. या वेदना हाताच्या खाली पसरू शकतात आणि वस्तू पकडल्याने किंवा उचलल्याने आणखी वाढू शकतात. काही इतर लक्षणे -

• कोपरच्या बाहेरील बाजूला वेदना आणि कोपराच्या बाह्य भागात वेदना होतात. कोपरावर बाहेर आलेल्या हाडाचे टोक दुखरे होते

• पकड मध्ये कमजोरी.

• हातांची विशिष्ट आणि कालांतराने नियमित हालचाल करतांना हात दुखतात. मनगट पकडणे, उचलणे किंवा वळणे या हालचालींमुळे वेदना आणखी वाढतात.छोट्या वस्तू जसे भरलेला ग्लास किंवा चहाचा कप उचलतांना वेदना जाणवते. मुठीत काही पकडल्यावरही असा त्रास होतो.

• कोपराच्या जॉईन्टमध्ये कडकपणा.

• सकाळी झोपेतून उठल्यावर हाताची हालचाल नीट होत नाही. हाताला मुंग्या येतात.

टेनिस एल्बोवर उपचार: Treatment of Tennis Elbow

खरंतर टेनिस खेळाडूंमध्ये हा त्रास होण्याचे प्रमाण जास्त असल्यामुळे या आजाराला टेनिस एल्बो हे नाव पडले. मसल्सना हाडांशी टेण्डन्स जोडतात. विशिष्ट क्रिया वांरवार केल्यामुळे मनगटाला दंडाशी जोडणार्‍या सांध्यांवर ताण पडल्यावर टेण्डनला आतून सूज येते आणि त्यामुळे हाताचे कोपर दुखायला लागतात, यालाच टेनिस एल्बो असे म्हणतात. या आजारावर वेळीच उपचार करायला हवेत.टेनिस एल्बो असल्याची शंका असल्यास किंवा लक्षणे असल्यास, निदान आणि योग्य उपचारांसाठी डॉक्टर किंवा फिजिओथेरपिस्टचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. त्यावरील काही उपचार खालील प्रमाणे 

1. विश्रांती आणि अतिवापर टाळणे: 

टेनिस एल्बोवर सर्वात प्रभावी उपचार म्हणजे हाताला दिलेला आराम होय.प्रभावित कोपरला विश्रांतीसाठी वेळ देणे आणि वेदना वाढवणाऱ्या क्रिया टाळणे. ज्या कारणामुळे किंवा ज्या कृतीमुळे हा विकार निर्माण झाला ती कृती करणे काही दिवस टाळणे. अशा पद्धतीचा आराम देणे हे प्राथमिक अवस्थेतील या विकाराच्या उपचारावर सर्वात प्रभावी मार्ग समजला जातो.

2. वेदना औषधे: 

टेनिस एल्बोच्या उपचारासाठी डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेतलेल्या गोळ्यांनीही हातावरची सूज कमी करता येते. आयबुप्रोफेन किंवा अॅसिटामिनोफेन सारखी ओव्हर-द-काउंटर वेदना कमी करणारी औषधे वेदना व्यवस्थापित करण्यात आणि जळजळ कमी करण्यात मदत करू शकतात. ही औषधे डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेणे.

3. शारीरिक व्यायाम : 

हाताच्या स्नायू आणि टेण्डनमध्ये लवचिकता सुधारण्यासाठी विशिष्ट व्यायाम जसे की, स्ट्रेचिंग करणे.

4. ब्रेस किंवा स्ट्रॅप: Brace or Strap

ब्रेस किंवा हाताच्या भोवती पट्टा घातल्याने दुखापत झालेल्या भागावरील दाब कमी होण्यास मदत होते. टेपिंग टेक्निकनेही मसल्सला आधार देऊन मसल्सचे कार्य कमीतकमी होईल, याची दक्षता घेतली जाते.

5. कॉर्टिकोस्टेरॉइड इंजेक्शन्स: Corticosteroid Injections 

 काही प्रकरणांमध्ये, जळजळ आणि वेदना कमी करण्यासाठी डॉक्टर कॉर्टिकोस्टेरॉइड इंजेक्शनची शिफारस करू शकतात.

6. शॉकवेव्ह थेरपी: Shockwave Therapy

यामध्ये प्रभावित भागात बरे होण्यासाठी ध्वनी लहरींचा वापर केला जातो.

7. शस्त्रक्रिया: Surgery

आजार बळावल्यास काही वेळा शस्त्रक्रियेचा पर्याय अवलंबला जातो.

8. अल्ट्रासाउंड- 

डॉक्टर अल्ट्रासाउंड थेरपीचा उपचारासाठी उपयोग करतात. ही थेरपी प्रभावित जागेवर वापरल्यास तेथील भाग सशक्त आणि लवचिक बनतो.

निष्कर्ष ( Conclusion)-

टेनिस एल्बो उपचारांबद्दल वर दिलेली सामान्य माहिती आहे. तथापि, टेनिस एल्बोवारी अचूक निदान आणि उपचार डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच करणे गरचेचे आहे. टेनिस एल्बोच्या दुखापतीनुसार डॉक्टर निदान आणि उपचार यांची शिफारस करतात.  

माहिती संकलन-

- योगेश रमाकांत भोलाणे
Read more about author