टूथब्रशची निवड आणि काळजी | Choice of toothbrush and care

toothbrush-selection

टूथब्रशची निवड आणि काळजी

दातांच्या स्वच्छतेत केवळ ५-१० टक्के भाग हा टुथपेस्टचा असतो तर ९०-९५ टक्के काम हे टूथब्रशचं असत, यावरून आपल्याला अंदाज येईल की टुथपेस्टपेक्षा योग्य टुथब्रश निवडणे आणि त्याला सुरक्षित ठेवणे जास्त महत्त्वाचे असते. त्यामुळे आपण कोणती टुथपेस्ट वापरतो हे फार महत्त्वाचं नाही. याउलट योग्य पद्धतीने ब्रश करतो की नाही हे जास्त महत्त्वाचं आहे. त्यासोबत टूथब्रशची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. कंपनी किंवा किंमत बघून आपण टूथब्रश विकत घेतो. पण यासोबत खाली काही बाबी विचारात घेतल्यास योग्य टूथब्रश निवडता येईल आणि त्याची निगा राखता येईल. 

या लेखातील महत्त्वाचे मुद्दे

• टूथब्रशची निवड कशी करावी? 
• टुथब्रशची काळजी कशी घ्यावी?
• निष्कर्ष

ब्रिस्टल प्रकार: Bristle Type

टुथब्रश निवडतांना आपल्या दातांना आणि हिरड्यांना त्याचा हार्डनेस योग्य राहील का, हे बघणे महत्त्वाचे असते. टुथब्रश हार्ड असल्यास दात घासतांना हिरड्यांमधून रक्त येऊ शकते. टूथब्रश मऊ, मध्यम किंवा कडक ब्रिस्टल्ससह ( soft, medium, or hard bristles ) येतात. दंतचिकित्सक सामान्यतः मऊ ब्रिस्टल्ससह टूथब्रश वापरण्याची शिफारस करतात, कारण ते दातांवरील प्लेक आणि डेब्रिस प्रभावीपणे काढून टाकतात आणि तुमच्या हिरड्या आणि tooth enamel ची काळजी घेतात.

टूथब्रशच्या डोक्याचा आकार: Toothbrush head shape

टूथब्रशच्या डोक्याचा आकार असा निवडा की जो तुमच्या तोंडात आरामात बसेल आणि तुमच्या दातांच्या सर्व भागापर्यंत पोहोचू शकेल. खरेतर टूथब्रशचा डोक्याचा छोटा तोंडात सर्व भागापर्यंत पोहोचू शकतो.

हँडल डिझाईन: Handle Design

हँडल धरण्यास आरामदायक आणि पकडण्यास सोपे असावे. काही टूथब्रश विशिष्ट हँडलसह येतात जे ब्रश करणे अधिक आरामदायक बनवतात.

मॅन्युअल विरुद्ध इलेक्ट्रिक: Manual vs. Electric

मॅन्युअल आणि इलेक्ट्रिक टूथब्रश योग्यरित्या वापरल्यास प्रभावी ठरू शकतात. इलेक्ट्रिक टूथब्रशमध्ये टाइमर आणि प्रेशर सेन्सर timers and pressure sensors सारखी अतिरिक्त वैशिष्ट्ये असू शकतात.

ब्रिस्टल शेप: Bristle Shape

प्रत्येक टुथब्रशची जाडी आणि ब्रिस्टलची उंची वेगवगेळी असते. टुथब्रशच्या बिस्टलची उंची जास्त असल्यास त्याचा मागील भाग दात घासतांना गालाच्या आतील त्वचेवर जोर्‍यात घासला जाऊ शकतो, तेथील त्वचा अतिशय नाजूक असल्यामुळे खराब होऊ शकते. काही टूथब्रशमध्ये विशिष्ट कोन केलेले किंवा मल्टी-लेव्हल ब्रिस्टल्स असतात, जे दातांच्या वेगवेगळ्या भागांपर्यंत पोहोचून अधिक प्रभावीपणे स्वच्छ करण्यात उपयुक्त ठरू शकतात.

टुथब्रशचा दर्जा | The quality of the toothbrush

टुथब्रशचा दर्जा खराब असल्यास त्याचे प्लास्टिक दातांवर घासले जाऊन आणि त्याची झीज होऊन आपल्या शरीरात प्रवेश करू शकते. अनेक वेळा काही दिवसांनी तोडांच्या संपर्कात आलेल्या टुथब्रशच्या भागाचा रंग बदलतो, त्यामुळे तेथील प्लास्टिक झीजले गेलेले असू शकते.

बदलण्यायोग्य हेड्स: Replaceable Heads

तुम्ही इलेक्ट्रिक टूथब्रश निवडल्यास, बदलता येण्याजोग्या ब्रश हेड्सचा पर्याय निवडा. हे अधिक इको-फ्रेंडली आणि किफायतशीर आहे कारण तुम्हाला संपूर्ण टूथब्रशऐवजी फक्त टूथब्रशचे डोके बदलण्याची आवश्यकता आहे.

दंतवैद्याशी सल्लामसलत | Dentist recommendations

विशिष्ट तोंडी आरोग्य समस्या असतील, जसे की संवेदनशील दात किंवा हिरड्याच्या समस्या, तर त्या गरजांसाठी सर्वोत्तम प्रकारच्या टूथब्रशच्या शिफारशींसाठी दंतवैद्याशी सल्ला घेणे उपायिक्त ठरू शकते.

टूथब्रश नियमितपणे बदला : Replace Toothbrush Regularly

तुम्ही कोणत्या प्रकारचा टूथब्रश निवडला आहे याची पर्वा न करता, दर तीन ते चार महिन्यांनी तो बदलण्याचे लक्षात ठेवा.

ADA स्वीकृतीचा शिक्का | ADA Seal of Acceptance 

पॅकेजिंगवर अमेरिकन डेंटल असोसिएशन (ADA) च्या स्वीकृतीचा शिक्का पहा. ADA सुरक्षितता आणि परिणामकारकतेसाठी टूथब्रशचे मूल्यांकन करते. ADA सील असलेली उत्पादने विशिष्ट मानकांची पूर्तता करतात याची खात्री करण्यासाठी कठोर चाचणी घेतली जाते. 

वैयक्तिक प्राधान्य | Personal Preference

शेवटी, टूथब्रश निवडण्यात वैयक्तिक प्राधान्याची भूमिका असते. काही लोक विशिष्ट ब्रँड, शैली किंवा रंग पसंत करू शकतात. एक टूथब्रश निवडा जो तुम्हाला नियमितपणे वापरण्यास प्रवृत्त होईल.

वयोगट | Age Group

वेगवेगळ्या वयोगटांसाठी विशेषतः डिझाइन केलेले टूथब्रश आहेत. उदाहरणार्थ, लहान मुलांच्या टूथब्रशमध्ये लहान डोके आणि रंगीबेरंगी डिझाईन्स लहान मुलांसाठी ब्रश करणे अधिक आनंददायी बनवू शकतात.

खर्च | Cost

टूथब्रश विविध किंमतींमध्ये येतात. सर्वात महाग टूथब्रश विकत घेणे आवश्यक नसले तरी, तुमचे टूथब्रश किंवा टूथब्रशचे डोके नियमितपणे बदलणे महत्त्वाचे आहे, त्यामुळे बदलण्याची दीर्घकालीन किंमत विचारात घ्या.

Toothbrush care

टुथब्रशची काळजी

तोंडाची स्वच्छता राखण्यासाठी आणि दात स्वच्छ ठेवण्यासाठी टूथपेस्टपेक्षा टूथब्रश महत्वाचा असतो. म्हणूनच टूथब्रशची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. टूथब्रशची काळजी कशी घ्यावी यासाठी येथे काही टिप्स आहेत.

वापरण्यापूर्वी आणि नंतर स्वच्छ धुवा | Rinse Before and After Use

प्रत्येक वापरापूर्वी आणि नंतर नळाच्या पाण्याने तुमचा टूथब्रश पूर्णपणे स्वच्छ धुवा. हे ब्रिस्टल्समधून टूथपेस्टचे आणि घाणीचे कण टूथब्रशमधून वेगळे करतात. अर्थात टूथब्रश धुण्यापूर्वी हातही स्वच्छ धुवायला हवेत, हे वेगळ सांगायला नकोच.

टूथब्रश सरळ ठेवा आणि हवेत कोरडा करा: Store Upright and Air-Dry

तुमचा टूथब्रश स्वच्छ धुवल्यानंतर, त्याला हवेत कोरडे होऊ देण्यासाठी सरळ स्थितीत ठेवा. त्यामुळे जीवाणूंच्या वाढीस प्रतिबंध होतो.

टुथब्रश कव्हर | Toothbrush Cover

टुथब्रशला संसर्गापासून दूर ठेवण्यासाठी त्याला कव्हर लावण्याची पध्दत उपयुक्त नाही. वाळण्यासाठी हवा न मिळाल्याने टुथब्रश ओलसर राहतो त्यायोगे जिवाणू आणि विषाणूंवाच्या वाढीसाठी पोषक वातावरण तयार होते, म्हणून टुथब्रशला कव्हर लावून किंवा डब्यात किंवा प्लास्टिकच्या पेटीत ठेवू नये.

टुथब्रश वेगळे ठेवा: Keep Toothbrysh Separate

तुमचे टूथब्रश इतरांच्या टूथब्रशजवळ ठेवण्याचे टाळा. आपण वापरत असलेल्या टुथब्रशमध्ये आपल्या शरीरातील टाकाऊ पदार्थांचा समावेश असतो. जेव्हा या टुथब्रशचा दुसर्‍या व्यक्तीच्या तशाच प्रकारच्या टुथब्रशशी संपर्क येतो तेव्हा संसर्गजन्य रोगांचा प्राधूर्भाव होण्याची शक्यता असते. कारण दुसर्‍या व्यक्तीच्या टुथब्रशमधील टाकाऊ पदार्थांमध्ये दडून बसलेले जिवाणू, विषाणू तसेच रोग पसरवणारे घटक तुमच्यासाठी धोकादायक ठरू शकतात. म्हणून दात घासून झाल्यावर सर्व कुटुंबातील लोकांचे टुथब्रश एकत्र ठेवतांना ते एकमेकांच्या संपर्कात येणार नाही, याची काळजी घ्यावी.

टुथब्रश नियमितपणे बदला | Replace Toothbrush Regularly

टूथब्रश कालांतराने झिजतात आणि तुमचे दात स्वच्छ करण्यात कमी प्रभावी होतात. तुमचा टूथब्रश अंदाजे दर 3 ते 4 महिन्यांनी बदला, किंवा जर तुम्हाला तुटलेले किंवा खराब झालेले ब्रिस्टल्स दिसले तर लवकर बदला.

टुथब्रश शेअरिंग टाळा | Avoid Toothbrush Sharing

टूथब्रश इतरांसोबत शेअर करू नका, कारण यामुळे बॅक्टेरिया ट्रान्सफर होऊ शकतात आणि इन्फेक्शनचा धोका वाढू शकतो.

हात स्वच्छ करा | Clean Hands

तुमच्या तोंडात अतिरिक्त जीवाणू येऊ नयेत म्हणून तुमचा टूथब्रश हाताळण्यापूर्वी तुमचे हात स्वच्छ असल्याची खात्री करा.

इलेक्ट्रिक टूथब्रश वापरण्याचा विचार करा | Electric Toothbrush

बदलता येण्याजोगे हेड असलेले इलेक्ट्रिक टूथब्रश हा एक सोयीस्कर पर्याय असू शकतो, कारण संपूर्ण टूथब्रश बदलण्याऐवजी तुम्ही फक्त डोके जीर्ण झाल्यावर बदलू शकता.
बाथरूममध्ये ठेऊ नका बाथरूममध्ये टुथब्रश ठेऊ नये, कारण बाथरुममध्ये उघड्यावर ठेवलेल्या टुथब्रशचा बाथरुममधील दुषित घटकांशी संपर्क होण्याचा धोका मोठ्याप्रमावर असतो.

झाकून ठेवा | Keep It Covered

तुम्ही प्रवास करत असाल किंवा तुमच्या टूथब्रशला बाहेरील दूषित पदार्थांपासून वाचवायचे असल्यास, टूथब्रशचे आवरण वापरा. तथापि, कव्हरमध्ये वायुवीजन छिद्रे आहेत याची खात्री करा ज्यामुळे हवा परिसंचरण होईल.

तुमचा टूथब्रश होल्डर स्वच्छ करा | Clean Your Toothbrush Holder

कोणतेही साचलेले पाणी, टूथपेस्टचे अवशेष किंवा बॅक्टेरिया काढून टाकण्यासाठी तुमचा टूथब्रश धारक नियमितपणे स्वच्छ करा. जलद स्वच्छ धुवा आणि वेळोवेळी निर्जंतुकीकरण केल्याने तुमच्या टूथब्रशसाठी स्वच्छ स्टोरेज वातावरण राखण्यात मदत होऊ शकते.

वेळोवेळी निर्जंतुक करा | Disinfect Periodically

बॅक्टेरियाची उपस्थिती कमी करण्यासाठी, आपण वेळोवेळी आपला टूथब्रश निर्जंतुक करू शकता. हे ब्रिस्टल्स अँटीबॅक्टेरियल माउथवॉशमध्ये किंवा पाणी आणि हायड्रोजन पेरॉक्साइडच्या मिश्रणात काही मिनिटे भिजवून केले जाऊ शकते. नंतर टूथब्रश पूर्णपणे स्वच्छ धुवा याची खात्री करा.

आजारपणानंतर बदला | Replace After Illness

जर तुम्ही आजारी असाल, विशेषत: संसर्गजन्य आजाराने, पुन्हा संसर्ग होण्याचा धोका टाळण्यासाठी तुम्ही बरे झाल्यावर तुमचा टूथब्रश बदलणे चांगली कल्पना आहे.

मायक्रोवेव्ह किंवा डिशवॉशर टाळा

मायक्रोवेव्ह किंवा डिशवॉशर वापरून तुमचा टूथब्रश सॅनिटाइझ करणे शक्य असले तरी, याची शिफारस केली जात नाही. अत्यंत उष्णतेमध्ये टूथब्रश उघडल्याने ब्रिस्टल्स आणि हँडल खराब होऊ शकतात. रोजच्या स्वच्छतेसाठी नियमित स्वच्छ धुवा आणि हवा कोरडे करा.

निष्कर्ष ( Conclusion)-

योग्य टूथब्रश निवडणे महत्त्वाचे असले तरी तोंडाचे आरोग्य चांगले ठेवण्यासाठी योग्य ब्रशिंग तंत्र आणि नियमितता तितकीच महत्त्वाची आहे. प्रत्येक वेळी दोन मिनिटांसाठी दिवसातून किमान दोनदा दात घासण्याची आणि तपासणी आणि साफसफाईसाठी नियमितपणे आपल्या दंतवैद्याकडे जाण्याची शिफारस केली जाते. तोंडाचे आरोग्य राखण्यासाठी या टिप्स फॉलो करून, तुम्ही तुमचा टूथब्रश स्वच्छ आणि परिणामकारक ठेऊ शकता. लक्षात ठेवा की योग्य तोंडी स्वच्छतेमध्ये केवळ स्वच्छ टूथब्रश वापरणेच नाही तर दिवसातून दोनदा किमान दोन मिनिटे दात घासणे आणि नियमित दंतचिकित्सकाला भेट देणे हे देखील महत्वाचे आहे.

माहिती संकलन-

- योगेश रमाकांत भोलाणे
Read more about author